4 Talengebruik in het hoger onderwijs en de wetenschap

Uit de online enquête blijkt dat het gebruik van Engels aan Nederlandse universiteiten in vergelijking met de nulmeting in 2016 nog verder is toegenomen: er worden nog meer vakken uitsluitend in het Engels gegeven, het studiemateriaal is nog meer uitsluitend in het Engels en studenten gebruiken zelf ook meer Engels in hun papers en voor onderling contact. Aan Vlaamse universiteiten wordt meer uitsluitend in het Nederlands gedoceerd, is het studiemateriaal minder uitsluitend in het Engels en gebruiken studenten meer uitsluitend Nederlands in papers en voor onderling contact. Voor Suriname wordt door het panel eveneens gemeld dat er aan de universiteit naast Nederlands ook Engels wordt gebruikt, al kiezen studenten voor onderling contact naast Nederlands ook voor Sranantongo.

“Het gebruik van Nederlands in het hoger onderwijs en de wetenschap blijft een punt van zorg.”

Terwijl het gebruik van uitsluitend Engels aan de Nederlandse universiteiten toeneemt van 10,4% in 2016 naar 20,0% in 2018, neemt in Nederland het maatschappelijk draagvlak voor hoger onderwijs in een andere taal dan het Nederlands af: van 60,9% (helemaal) mee eens in 2016 naar 54,5% in 2018. Omgekeerd neemt het exclusieve gebruik van Engels aan Vlaamse universiteiten niet significant toe van 2,5% in 2016 naar 2,8% in 2018, maar stijgt in Vlaanderen het maatschappelijk draagvlak voor hoger onderwijs in een andere taal dan het Nederlands wel: van 71,1% (helemaal) mee eens in 2016 naar 75,3% in 2018. Voor Suriname wordt niet gemeld dat vakken uitsluitend in het Engels worden gegeven en is 55,2% het (helemaal) eens met het gebruik van een andere instructietaal.

> Download bovenstaande infographic en druk deze af.

Uit het flankerend onderzoek naar het talengebruik in het hoger onderwijs en de wetenschapswereld blijken duidelijke verschillen in de communicatie en werking tussen de drie universiteiten. Terwijl de Universiteit Utrecht zichzelf bijna volledig tweetalig organiseert, ligt de klemtoon aan de Universiteit Antwerpen en de Anton de Kom Universiteit van Suriname op het Nederlands en worden voor het Engels minder uitgebreide voorzieningen getroffen. Het is veelzeggend dat de toespraken bij sociale gelegenheden in Utrecht in het Engels en in Antwerpen in het Nederlands worden uitgesproken. In Paramaribo wordt met de buitenlandse (gast)docenten ook wel Engels gesproken, maar bij sociale gelegenheden kiezen de Surinaamse docenten onderling naast Nederlands ook voor Sranantongo.

In het onderwijs is er veel verschil tussen het bachelor- en masterniveau. In de bacheloropleidingen wordt ook of nog vooral in het Nederlands gedoceerd, in de masteropleidingen lijkt de drang om over te stappen op het Engels onweerstaanbaar groot, in zowel Utrecht, Antwerpen als Paramaribo en bij zowel Geschiedenis als Wiskunde. Aan alle universiteiten moeten docenten de instructietaal op C1- of academisch niveau beheersen. In Utrecht worden aan studenten talige eisen gesteld voor hun Engels, maar niet voor hun Nederlands, terwijl dit in Antwerpen precies andersom is. In Antwerpen krijgen de studenten meer talige ondersteuning binnen en buiten hun curriculum, niet alleen om hun academisch Nederlands te ontwikkelen, maar ook om hun Engels te verbeteren en andere talen te leren.

“In de masteropleidingen lijkt de drang om over te stappen op het Engels onweerstaanbaar groot.”

Studenten vinden het Engels van hun docenten doorgaans van een voldoende niveau, al kunnen ze zich soms ergeren aan hun accent en is het niet voor alle studenten even gemakkelijk om in het Engels les te volgen. Toch vinden studenten het goed dat ze ook in het Engels moeten werken. Ze achten het van groot belang voor hun latere carrières. Nederlandse studenten zijn dus zelf positiever over hoger onderwijs in een andere taal dan de publieke opinie. Opvallend is wel dat de studenten die in Utrecht enkel les krijgen in het Engels, zelf problemen vaststellen met hun Nederlands. Vooral de Surinaamse studenten lijken zich ook bewust van het grote belang van het Nederlands voor hun latere carrières.

De keuze voor Engels op masterniveau hangt ongetwijfeld samen met de gerichtheid op Engels voor alles wat met onderzoek te maken heeft. Aan alle universiteiten organiseren de onderzoeksgroepen zich vooral in het Engels, al wordt het Nederlands in Antwerpen ook dan nog steeds bewust gebruikt. Bijeenkomsten worden snel tweetalig Nederlands-Engels zodra er één niet-Nederlandstalige aansluit. Op het vlak van publicaties en promoties zien we wel een verschil tussen Geschiedenis en Wiskunde als vakgebieden. Bij Geschiedenis worden nog boeken in het Nederlands gepubliceerd, in Utrecht, Antwerpen en Paramaribo, en wordt ook nog in het Nederlands gepromoveerd, zeker in Antwerpen en in principe ook in Paramaribo. Bij Wiskunde lijken beide zaken niet meer voor te komen.